Министерство культуры Республики Бурятия
БУ СБДЭЗ «БУРЯАДАЙ ГҮРЭНЭЙ Х. НАМСАРАЕВАЙ НЭРЭМЖЭТЭ АКАДЕМИЧЕСКЭ ДРАМЫН ТЕАТР»
Режим работы кассы
с 10:00 до 18:30,
перерыв с 14:30 до 15:00,
без выходных
8 (3012) 222-537
Республика Бурятия
г.Улан-Удэ, ул.Куйбышева, 38
13
июля
Буряад театр наян табаяа найрлаба

Буряадай гүрэнэй Ажалай Улаан Тугай орденто Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театр 1932 оной июлиин 7-до нээгдэжэ, түрүүшынгээ харагшадые угтажа абаһан түүхэтэй. Аяар тэрэ сагта Буряадта мэргэжэлтэ театр байгуулагдажа, соёлой һалбарида аргагүй ехэ нүлөө үзүүлээ бэлэй. 85 жэлэй туршада театрай тайзан дээрэ буряад арадта ушарһан бэрхэшээлнүүд, гүрэн дотор болоһон һайншье, муушье хубилалтанууд толи дээрэ гэрэлтэһэндэл элеэр харуулагдажа байгаа. Арад зомнай дундаршагүй талаан бэлигтэй гэжэ үнгэрhэн жэлнүүд харуулаа. 

Театрай коллектив Москва ошохо болоо 

Буряад театрай 85 жэлэй ойдо зорюулагдаһан үдэшэдэ зорижо ерэһэн Буряад Уласай Толгойлогшын уялгануудые гүйсэдхэгшэ Алексей Самбуевич Цыденов театрай зохёохы бүлэгтэ иигэжэ хандаба: 

- Хүндэтэ нютагаархид! Эрхим хүндэтэ айлшад! Буряад театрай зохёохы бүлэгые 85 жэлэй ойгоор үнэн зүрхэнһөө амаршалнаб! Буряад арадай театр хадаа арадай соёл сахин хүгжөөжэ ябахадаа, залуу халааниие, ерээдүйн үетэниие хүмүүжүүлнэ ха юм. Буряад зон дэлхэйдэ өөрын шарайтай, үндэһэн соёлынь онсо хэлбэритэй, түүхэнь мартагдашагүй. Эдэ бүхэнэй ашаар буряад арад заяандаашье хосорхогүй. Буряад араднай бэеэ даанги байдалтай байха. Буряад театр хадаа буряад арадай соёлой туг дээрэ үргэжэ ябана. Иимэ һайхан һайндэрэй боложо байхада, би Буряад театрайнгаа зохёохы бүлэгые, зүжэгүүдыень алдангүй харадаг зониие амаршалнаб. Зондо hайшаагдадаг зүжэгүүдтнай олон байг лэ, танхимаартнай дүүрэн харагшад хододоо һууг лэ, зүжэгшэдэй, найруулагшадай бэлиг талаан хүндэлэгшэд олошорог лэ! Бүхы һайн һайханиие тандаа хүсэнэб! 

Буряад Уласай Толгойлогшын уялгануудые гүйсэдхэгшэ Алексей Цыденов Ородой Холбоото Уласай габьяата зүжэгшэн Должин Тангатовада Буряад Уласай үмэнэ габьяатай байһанайнь түлөө медаль зүүлгэбэ. Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Юрий Норбоев мүн лэ иимэ шагнал Алексей Цыденовэй гарһаа абаа. Удаань Алексей Цыденов Буряад Уласай Хүндэлэлэй грамота Буряад театрай зүжэгшэн Ольга Ранжиловада халуун альга ташалган доро барюулба. «Буряад Уласай арадай зүжэгшэн» гэһэн нэрэ зэргэ гэршэлһэн үбсүүнэй тэмдэг Буряад Уласай габьяата зүжэгшэд Болот Динганорбоев, Бэлигтэ Дамбаев, Цынге Ломбоев гэгшэдтэ Алексей Самбуевич зүүлгэбэ. Буряад Уласай гүрэнэй шагнал болохо Агван Доржиевай медаляар Буряад Уласай арадай артист, Ородой Холбоото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Саян Жамбалов, Буряад Уласай үмэнэ ажалай габьяагай орденой медаляар Ородой Холбоото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Эржена Жамбалова шагнагдаба. 

- Буряад театрай Москва ошохо хэрэгые Буряад Уласай Засагай газар мүнгөөр дэмжэхэ гэжэ шиидэбэ, - гэжэ Алексей Самбуевич Цыденовэй хэлэхэдэ, танхимаар дүүрэн һууһан харагшад нэрьемэ альга ташалгаар угтаба. 

Хоца Намсараев Ивалгын дасантай ямар холбоотойб? 

Энэ асуудалда харюу Буряад театрай 85 жэлэй ойдо зорюулагдаһан баярай үдэшэдэ элеэр соностобо. Ивалгын дасанай шэрээтэ Аюр лама Цырендылыков XXIV Бандида хамба лама Дамба Аюшеевэй зүгһөө хани халуунаар амаршалха зуураа иимэ һони дуулгаһан байна: 

- Амар мэндэ, хүндэтэ нютагаархид! Мүнөөдэр бидэ энэ дэмбэрэлтэ үдэр сугларжа, манай буряад арад зоной, нютагаймнай урдаа хараха Буряад театрайнгаа 85 жэлэй ойень угталсажа байһандаа ехэ баяртай байнабди. Манай Буддын шажанай заншалта Сангхын Хамба ламын даабаряар би театрай коллективые амаршалжа байнаб. Хамба ламамнай Эржена Зугдаровнада ехэ мэндые хүргөө. «Нэгэ нютагай, нэгэ газарай зомди. Олон жэлдэ мэдэхэб. Зонойнгоо түлөө ехэ ажал ябуулдаг», - гэжэ тэрэ тэмдэглээ юм.

Мүнөө хараад үзэхэдэ, Буряад театрнай, мүнөөнэй залуу үетэмнай, залуушуулай зариманиинь буряад хэлэеэ мартажа, түрэл хэлэндээ тулюуршаг болоод байна. Энээн тухай хэлэнгүй байха аргагүйбди. Тиихэдээ Буддын шажанай заншалта Сангха, лама санаартан буряад хэлэеэ саашань хүгжөөхэ талаар ажал ябуулдагбди. Тиихэдэ Буряад театрнай буряад зондоо, буряад хэлэндээ, буряадайнгаа ёһо заншалые хүн зондо харуулжа, танилсуулжа, дамжуулжа ябана. Тэрээнэйнь түлөө ехэ баярые хүргэхэ байнабди. Буряад театрта бүхы Буряадай элдэб аймагуудhаа гарбалтай артистнууд ажалладаг. Тиихэдээ энэ театрай тайзан дээрэ бүхы буряад нютаг хэлэнүүдэй аялга зэдэлүүлжэ, зүжэг харуулжа, хүн зониие танилсуулжа байгаа һаань, ехэ зохид байха гэжэ һананаб. 

Буряад театр Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ гэжэ мэдээжэ. Хоца Намсараевай хүбүүниинь Дондог Шагжиевич Намжилцыренов хорёод жэлэй туршада манай Ивалгын дасанай бүхы дугануудай барилгануудые хүтэлжэ, ехэ ажал хэһэн байна. Мүнөө ная гаранхай. Тиихэдээ Ивалгын дасан Хоца Намсараевтай холбоотой. Манай Сангхын зүгһөө бидэ Буряад театртаа уран гартанай хэһэн ажал бэлэг болгожо барихамнай. Энэмнай Светлана Валерьевна Доржиевагай бүтээһэн зүйл. Буряад эхэ хоёр хүүгэдтэеэ саашанхи харгыгаа хаража байна гэһэн удхатай. Ерээдүйдэ үхибүүдни ямар болохоб, саашадаа хүүгэдни ёһо заншалаа хэр дамжуулхаб, түрэл хэлэн дээрээ хэр зэргэ хөөрэлдэжэ ябахаб гэжэ һанаагаа зобоһон удхатай гэжэ би өөрөө һананаб. Эхэ хэлэмнай, ёһо заншалнай эжынэрэй һайгаар дамжуулагдажа ябадаг. Эжынэрнай үхибүү түрэһэнһөө хойшо, хүхөөр байха сагһаань ехэ болоторнь үхибүүгээ үргэжэ, тэрэнэйнгэээ түлөө оролдожо ябадаг. Тиимэhээ эжынэртэ зорюулагдаһан уран барималаа Буряад театртаа бэлэг болгожо барихамни. 

Вячеслав Ирильдеев: «Хаанай басаган Турандодто» һанаагаа зобоо бэлэйб 

- Амар мэндэ! Буряад Уласай Арадай Хуралай түлөөлэгшэдэй зүгһөө Буряад театрай 85 жэлэй ойн баяраар амаршалнаб! – гэжэ Буряад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшын орлогшо Вячеслав Ирильдеев арад түмэндөө хандаба. Тиин саашань үргэлжэлүүлбэ: - Буряад хэлэеэ зандань үлээхэ, үндэһэн соёлоо ёһо гурим соонь байлгаха, арадай ажаһуудал урданайхидал адляар зохёохо гэһэн зорилгонуудые урдаа табихадаа, бидэ Буряад театргүйгөөр урагшаа дабшахагүй байнабди. Түрэлхи хэлэн болбол буряад соёлой бата бэхи үндэһэниинь боложо үгэнэ ха юм. 

Буряад театрай амжалтанууд тон үндэр хэмжээндэ сэгнэгдэнэ. «Будамшуу», «Төөригдэһэн хуби заяан», «Нугаһа агналга», «Үлеэн басагад» болон бусад зүжэгүүд ганса Буряад орондо мэдээжэ бэшэ, харин холо ойгуур суурханхайл. Буряад театрай 85 жэлэй ойдо зорюулагдаһан баярай хэмжээ ябуулганууд эртээнһээ эхилээ. Тиин мүнөөдэр би Ородой Холбоото Уласай зүжэгшэн Лариса Егоровада сэдьхэлэй халуун баярые хүргэхэ байнаб. Юуб гэхэдэ, Лариса Ильинична суг хүдэлһэн нүхэд, мүн өөрһөө аха үеын артистнууд тухай олон статьянуудые бэшээд, «Бурятия» гэжэ сониндо толилуулаа. Тэдээн дотороо түрэл театрайнгаа түүхэ тодорхойгоор хөөрэhэн байна. Цырен Аюржанаевич Балбаров, Майдари Жапхандаев, Марта Зоригтуева, Сэрэмжээ Уладаева, Владимир Кондратьев болон бусад тухай һонин-һонин баримтануудые эдэнииень уншаһан хүн олохо байна. 

Намжил Балдано, Даши-Рабдан Батожабай, Владимир Кондратьев, Георгий Бутуханов болон бусад Буряад театраймнай ёhотой алдар соло боложо тодороо. 

Мүнөө театрай аха захатан болоhон Лариса Егорова, Михаил Елбонов, Баста Цыденов, Олег Бабуев болон бусад урагшатай алба хаажа ябана. 

ЛГИТМиК-тэ Буряад ороной залуушуулай артистын мэргэжэл шудалжа байхада, би Ленинградта һуража байгааб. Эржена, Саяан Жамбаловтан, Баярма, Эрдэни Жалцановтан, Баяр Дышенов болон бусад талаан бэлигтэй хүбүүд, басагадтай нэгэ үедэ Ленинград хотодо һураһандаа урматай ябадагби. «Хаанай басаган Турандот» гэжэ дипломно зүжэгөө табиха хүлгөөтэй хаһыень мартадаггүйб. Бурхан хараа. Хамаг юумэн залуу зүжэгшэдэй һанаһан соо бүтөө. Мүнөө болоходо, таанад дээгүүр хэмжээнэй зүжэгшэд, зохёохы ажалтан болоод ябана ха юмта. 

Театрта мүнөө үедэ хүдэлжэ байһан залуушуул тухай хэлэмээр. Жаажан, Болод Динганорбоевтон, Баярта Ёндонов, Ольга Ранжилова, Дарима Лубсанова, Сойжин Жамбалова болон бусад бэлигтэй хүбүүд, басагад эндэ ажаллана. Та бүгэдэниие үнэн зүрхэнһөө хани халуунаар Буряад театрай 85 жэлэй ойгоор амаршалнаб. Эрхим хүндэтэ зүжэгшэд! Элүүр энхэ байгты, ажалдаа амжалтатай ябагты! Харагшадай дуран танһаа бү һалаг! Һонин, гоё зүжэгүүдые олоор табихатнай болтогой! 

Буряад Уласай габьяата зүжэгшэд Дарима Лубсанова, Жаажан Динганорбоева, Надежда Мунконова, театрай зүжэгшэд Солбон Ёндонов, Лосолма Протасова гэгшэдые Буряад Уласай Хүндэлэлэй грамотаар Вячеслав Ирильдеев шагнаба.

1ОО мянган түхэриг бэлэг 

Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал Валерий Пурбуевич Доржиев Буряад театрай зохёохы бүлэгые амаршалба:

- Буряад театрай эрхим хүндэтэ зохёохы бүлэг! Хүндэтэ харагшад! Би та бүгэдэниие Буряад театрайнгаа түрэһэн үдэрөөр, 85 жэлэйнь ойн баяраар амаршалнаб. Энэмнай ехэ гү, али бага гү? Хүнэй наһаар хараа һаа, олон жэлнүүдшье үнгэржэ болоо. Харин түүхын ябасаар харахада, 85 жэл гээшэмнай далай руу дуһаһан дуһалхантай жэшэмээр. Зүжэг бүхэндэтнай харагшад танхимаар дүүрэн һууг! Хамаг һайн һайханиие тандаа хүсөөд, өөрынгөө бүлын зүгһөө түрэл театртаа 100 мянган түхэриг бэлэглэхэмни… 

Валерий Доржиевай иигэжэ хэлэхэтэй адли нэрьемэ альга ташалган зэдэлээ һэн. 

Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал Андреян Зыбыновэй амаршалга шагнахада мүн лэ һонин байба. 

- Ойн баяр гээшэ хадаа ямар нэгэ дүн гаргаха хаһа болоно. Гэдэргээ эрьежэ хараад, «Театр гээшэмнай буряад арад зондо зорюулагдажа байгуулагдаhан байна. Арад зоной һанаа зобооһон асуудалнуудта харюу үгэхэ зорилготой. Тэрэ түрэл арадаймнай хуби заяантай нягта холбоотой», - гэжэ дүн гаргамаар. Буряад театрай гайхамшаг түүхын үнгэрһэн сагынь һайхан, ерээдүй тээшэ шэглэһэн харгынь сагаан, харин мүнөөдэрэйнь байдал эндэ хүдэлжэ байгаа зохёохы бүлэгэй, алба хаадаг хүн бүхэнэй оролдолгын ашаар сагай эрилтэдэ харюусана гэжэ хэлэхэ байнабди. Түрэл театрайнгаа түрэһэн үдэртэ зорюулжа үгэ хэлэжэ байхадаа, би ехэ гэгшын баярые хүн бүхэндэтнай үнэн зүрхэнһөө хүргэнэб. Театрай ветерануудта доро дохимоор байна. Мүнөө театрта хүдэлжэ байhан мэргэжэлтэд уран һайханай талаар хүнгэн бэшэ бэдэрэлгэ хэжэ ябана. Энэ ажалдатнай Арадай Хуралай зүгһөө дэмжэлгэ үзүүлхээр бэлэмди. Минии һунгагдаһан тойрогой эгээл түбтэнь Буряад театр байна. Тиимэһээ туһалангүй яахабиб? 

Андреян Геннадьевич Зыбынов Ородой Холбоото Уласай габьяата зүжэгшэд Олег Бабуев, Дамба-Дугар Бочиктоев, Буряад Уласай габьяата зүжэгшэд Баяр Бадмаев, Дарима Гылыкова, Буряад театрай зүжэгшэн, найруулагша Виктор Жалсанов гэгшэдтэ баярай тэмдэг барюулба. 

Улаан-Үдэ хотын захиргаан мүн лэ талада үлэбэгүй. Театрай коллективтэ табин мянган түхэриг бэлэг мэрэй орлогшо Александр Дашиевич Иринчеев барюулха зуураа иигэжэ үреэбэ: 

- Буряад театрай найруулагшадай бэдэрэлгэнүүд хододоо амжалтатай байг лэ! Зүжэгшэдтнай анханай туйлаагүй үндэр орьёлнуудта хүрэжэ ябаг! Шэнэ одод ялараг! 

Баяр Жигмитов

https://burunen.ru/site/news?id=18620